We hadden Mario Komsta uitgenodigd bij EUK om ons wat meer bij te brengen over het correct verpotten van bonsai. Iedereen die al eens een workshop gevolgd heeft met Mario Komsta weet dat hij niet de gemakkelijkste is als het aankomt op correctheid bij een verpotting. Half werk wordt door hem niet getolereerd, een goede voorbereiding is een must. Als je een boom verpot moet je het direct goed doen, en geen half werk leveren. Verpotten van bonsai is namelijk een van de meest stressvolle gebeurtenissen voor onze bomen, en als het daar mis gaat kan zoiets enorm veel schade opleveren. Het is daarom zeer belangrijk om een verpotting steeds goed voor te bereiden, en er voor te zorgen dat je alle materialen ter beschikking hebt staan. Zorg ook dat je alle ingrediënten van je grondmengsel hebt klaar liggen, en dit uitgezeefd, en in de juiste korrelgrootte. Zo vergelijkt Mario een verpotting van bonsai met een chirurgische ingreep. Het is dus eigenlijk hetzelfde als een mens opereren, en het zou dan ook nogal dom zijn om te opereren als je niet al het benodigde materiaal hebt klaar liggen. Een chirurg moet immers ook niet gaan zoeken naar het juiste gereedschap tijdens een operatie…
Wees dan ook altijd goed voorbereid als je een boom gaat verpotten, en verwacht jezelf aan mogelijk onvoorziene problemen. De pot die je wil gaan gebruiken kan zo soms op één of andere manier toch niet zo goed passend zijn voor de boom, en dan moet je uiteraard een alternatief hebben klaar liggen. De wortelpartij kan er helemaal anders uitzien als gedacht, of het kan in sommige gevallen bijzonder moeilijk zijn om een boom te fixeren in zijn pot, enz. Ik denk niet dat ik hier een lijst met alle gereedschappen moet gaan zetten die je mogelijk nodig kan hebben tijdens een verpotting, maar je begrijpt ook wel dat het niet mooi is als je een bepaald stuk gereedschap niet kan vinden tijdens een verpotting, of het zelfs helemaal niet hebt. Een boom uit zijn pot halen, en hem ontdoen van zijn oude grond, betekend dan ook dat je alles hebt klaarstaan om vlot de boom te kunnen verpotten zonder al te veel tijd te verliezen. Het zal jullie al wel duidelijk zijn: een goede voorbereiding is al half het werk gedaan.
Ga daarna als volgt te werk tijdens een verpotting:
– Knip alle verankeringsdraden onderaan de pot los, meestal kan je dit doen door de pot op zijn kant te zetten, en de stam goed vast te houden. (Wel opletten met soorten met een delicate schors!)
– Ga met een verpotsikkel langs de binnenkant van de rand van de pot, om de boom los te krijgen uit de vorige pot. Afhankelijk van de grootte en de soort, kan je hier wat spatie met de rand van de pot laten. (Bij ruw materiaal zoals yamadori in een plastic emmer is dit uiteraard niet van toepassing)
– Haal de boom voorzichtig uit zijn pot, en ondersteun de wortelkluit bij het uithalen, zodat er geen wortels kunnen afscheuren door het gewicht van het grondmengsel. Bij grotere en zwaardere bomen is het altijd verstandig om wat hulp te hebben van een tweede persoon. Verpotbakken zijn ook altijd handig tijdens een verpotting. Plaats de wortelkluit op een stabiele ondergrond.
– Met een eetstokje of verpothark kan men nu het oude grondmengsel verwijderen. Wel opletten met grote verpotharken, die kunnen snel veel schade aanrichten. Het is dan ook logisch dat je geen shohin verpot met een grote verpothark, en vice versa. Als de wortels stevig aan het matten zijn, is het belangrijk dat je de wortelkluit goed bestudeerd. Als er binnenin het grondmengsel voldoende fijne wortels zitten, kan je deze mattende wortels aan de buitenkant verwijderen met een scherpe spatel. (ook aan de onderkant!) Of je kan het voorzichtig ontwarren met een eetstokje. De meeste loofbomen kan je ontdoen van al de oude grond, bij coniferen laat je best een deel van het oude grondmengsel zitten. Probeer altijd de wortels van binnen naar buiten uit te kammen. (radiaal naar buiten toe)
– Nadat alle oude grond verwijderd is, kan je de wortel eens goed inspecteren, en kijken of er eventueel ergens een correctie moeten gebeuren. (Er is uiteraard weer veel verschil in ruw materiaal en verder gevorderde bonsai!) Met een scherpe (en hygiënische!) wortelschaar snoei je de wortelkluit bij. Dikkere wortels kunnen eventueel nog gebogen of opgespannen worden indien nodig. Met een tuinslang kan je de wortelkluit goed zuiver maken, mits de soort het toelaat natuurlijk. Probeer ook altijd een vlakke wortelkluit te verkrijgen, zonder al te veel grote gaten binnenin.
– Als de wortelkluit goed bij gesnoeid is, kan je de nieuwe pot (of de oude pot als je hem niet wil vervangen) gaan vullen met het nieuwe grondmengsel. De eerste laag is de drainage laag, en die bestaat uit 1 maat grotere korrelgrootte dan het mengsel dat je tussen de rest van je wortelkluit gaat gebruiken. Leg dan een laag van het juiste grondmengsel boven op de drainage laag. Plaats je boom, en kijk of de hoogte goed is. Pas de hoogte aan indien nodig, en werk de boom met een heen en weer draaiende beweging in op het grondmengsel. Dan ga dan je boom vastzetten in de pot met behulp van de verankeringsdraden. Een goede verankering van de boom in de pot is een must. Denk dus altijd goed na als je de verankeringsdraden aanbrengt in de pot, zodat je de boom zonder al te veel problemen kan vastzetten in de pot. Bij sommige pot-modellen is dit al iets moeilijker, en ga je noodoplossingen moeten bedenken. Dit kan gaan van schroeven in de stam, of het gebruik van een stuk bamboe dat je boven op (of zelfs binnenin als dat steviger is) de wortelkluit kan plaatsen, om hieraan de verankeringsdraden vast te zetten. Bij hogere potten (zoals bij een cascade) kan je dan steeds wat grondmengsel bijvullen, en dan met een eetstokje de grond goed inwerken tussen de wortels, en daarna weer een nieuwe laag aanbrengen, enz. Probeer er ook altijd voor te zorgen dat je verankeringsdraden of andere hulpmiddelen niet zichtbaar zijn boven op het grondmengsel!
– Belangrijk is ook dat je geen luchtgaten in je grondmengsel laat zitten. Daarom gebruiken we een eetstokje om de korrels tussen de wortels in te werken. Ga hier altijd voorzichtig mee te werk! Het is niet de bedoeling dat je wortels gaat verpletteren, of de korrels in het grondmengsel gaat vergruizen! Je duwt het eetstokje zonder al te veel druk te zetten in het grondmengsel, en maakt een licht draaiende beweging, zodat de korrels dieper kunnen zakken waar plaats over is. Gebruik de juiste grootte van eetstokje naargelang je boom en de korrelgrootte. Ga ook systematisch te werk. Begin in het midden van de wortelkluit zo dicht mogelijk bij de stam, en werk naar buiten naar de potrand toe, en werk zo de pot rond in 1 bepaalde richting. Vul bij waar nodig, niet teveel in 1 keer, en als de korrels niet meer naar beneden zakken, zit het in principe wel goed.
– Met een kokosborsteltje kan je nu het overtollige grondmengsel weg borstelen langs de randen van de pot. Zorg dat je grondmengsel overal goed gelijk ligt. Voor een goede watergift is het ook belangrijk dat je grondmengsel iets onder de potrand uitkomt. (anders kan het water over de potrand wegvloeien bij de watergift) Op plaatsen waar de fijnere wortels bovenaan zitten leg je best een laagje vers sphagnum mos op, om deze te beschermen tegen uitdrogen.
– Als alles goed gegaan is, is de verpotting nu achter de rug. Een goede watergift is natuurlijk noodzakelijk nu! Belangrijk is dat alle stof nu weg gespoeld wordt. Geef daarom zolang water totdat er weer helder water langs de drainagegaten uitloopt. Gebruik altijd een gieter met een zeer fijne broes.
Even belangrijk als de voorbereiding is de nazorg van een boom na een verpotting. Plaats een pas verpotte boom in een serre als je die hebt, en verplaats de boom niet onnodig om nieuwe wortelgroei zo weinig mogelijk te verstoren. Zeker niet onmiddellijk in de volle zon gaan zetten, en best ergens beschut tegen de wind. (uitdroging!) Een goede luchtvochtigheid en wat bodemwarmte kunnen veel nut hebben bij wat moeilijkere gevallen, en eventueel kan je ook wat vloeibare hormonen toedienen te bevordering van de wortelgroei. De eerste twee tot drie weken dien je de boom niet bemesten, maar daarna kan je stilaan met lagere dosissen de bemesting opnieuw gaan opbouwen. Bij windstil weer kan je de boom al eens uit de serre zetten, maar ook weeral opletten met felle zon.
Watergift is ook heel belangrijk bij pas verpotte bomen. Je moet niet elke dag water gaan geven als het niet nodig is. Laat de wortelkluit tussen in wat aandrogen, maar ook zeker niet uitdrogen. (Wederom is er weer verschil in boomsoorten!) Een goede kleine dagelijkse controle kan achteraf veel grotere problemen voorkomen. Opletten met vogels die gek zijn op het sphagnum mos als je je bomen terug buiten zet, zij kunnen snel grote schade aanbrengen. Fixeer eventueel wat wortelnet bovenop het grondmengsel zodat de vogels er niet aan kunnen.
Waarschijnlijk ben ik hier nog één en ander vergeten te vermelden. Maar het zal wel duidelijk zijn dat verpotten niet de meest gemakkelijke ingreep is in een leven van een bonsai. Als je dit goed doet, garandeer je jezelf een betere ontwikkeling van je boom. Doe je het slecht, kan het veel problemen bezorgen en soms zelfs slecht aflopen voor de boom. Over grondmengsels is er ook al veel gediscussieerd, maar Mario raad iedereen aan om goede kwaliteit akadama te gebruiken in combinatie met kyriu, bims of ander vulkanisch gesteente. De verhoudingen verschillen wat naargelang de boomsoorten. Zuurminnende soorten zoals Azalea’s prefereren speciale grondmengsels zoals kanuma. Als je hierover twijfelt vraag je best altijd op voorhand advies. Gebruik zeker geen bestandsdelen waarvan je niet zeker bent dat ze deugen.
Mario heeft ons aan de hand van enkele voorbeelden op zijn laptop laten zien wat er allemaal mogelijk is bij wat moeilijkere gevallen tijdens een verpotting. Hij toonde ons hoe een gezonde wortelkluit er hoort uit te zien bij verschillende boomsoorten. En hij heeft nog een driestam mugo van Lydie en wat shohin opstellingen besproken. Er is heel wat uitgeprobeerd om een goede opstelling te maken, en iedereen weet ook wel dat er bijzonder veel regeltjes zijn waar je rekening mee moet houden bij het samenstellen van zo’n opstelling. Men heeft bijna nooit genoeg bomen, tafeltjes en attributen. Maar er zijn volgens mij toch enkele leuke opstellingen uit voort gekomen…
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
Tot zover de theorie rondom verpotten. Volgende keer is het de beurt aan de praktijk. We gaan eens kijken of we de theorie die Mario ons bijgebracht heeft kunnen omzetten naar praktijk. Op zaterdag 31 maart en zondag 1 april is er een werkweekend rondom verpotten dat zal doorgaan bij Bonsai Studio Momiji. Iedereen op post!
Tot dan…